Xét nghiệm vi sinh – “Phát hiện sớm – Điều trị kịp thời – Bảo vệ sức khỏe khỏi giun móc, mỏ”

Giun móc (Ancylostoma duodenale) và giun mỏ (Necator americanus) là những loại ký sinh trùng đường ruột phổ biến ở vùng nhiệt đới, đặc biệt là tại các khu vực nông thôn có điều kiện vệ sinh kém. Chúng xâm nhập vào cơ thể chủ yếu qua da bàn chân và gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là thiếu máu và suy dinh dưỡng.

1. Đặc điểm dịch tễ học của nhiễm giun móc, mỏ. (1)

Tác nhân gây bệnh:

 • Ancylostoma duodenale và Necator americanus gần đây thấy xuất hiện

 • Ký sinh ở ruột non, gây mất máu, thiếu sắt, suy dinh dưỡng

Con đường lây truyền:

 •  Trứng giun móc, mỏ từ người nhiễm theo phân ra môi trường, phát triển thành ấu trùng (filariform) trong đất; ấu trùng xâm nhập qua da (thường lòng bàn chân khi đi chân đất) hoặc qua tiêu hóa (ít gặp hơn với một số loài). Trưởng thành cư trú ở ruột non, hút máu gây thiếu máu .

 • Lây nhiễm dễ dàng tại vùng nhiệt đới, ẩm ướt, điều kiện vệ sinh kém

Đối tượng dễ mắc:

 • Trẻ em, phụ nữ mang thai, nông dân, công nhân làm việc ngoài đồng

 • Khu vực không có hệ thống vệ sinh hợp lý

2. Tình hình nhiễm giun móc, mỏ trên thế giới

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO):

 • Khoảng 538 triệu người trên toàn thế giới nhiễm giun móc/mỏ (WHO, 2023)

 • Phân bố chủ yếu ở:

•  Châu Phi Hạ Sahara
• Đông Nam Á (bao gồm Việt Nam, Lào, Campuchia…)
• Châu Mỹ Latinh

 • Tác động nghiêm trọng đến trẻ em (giảm phát triển thể chất – trí tuệ) và phụ nữ mang thai (thiếu máu) (2)

3. Tình hình tại Việt Nam

 • Ở Việt Nam vẫn còn ghi nhận nhiễm giun móc mỏ, tỷ lệ thay đổi lớn tùy khu vực, nhóm dân cư và phương pháp chẩn đoán. Một số khảo sát địa phương, nghiên cứu báo cáo tỷ lệ nhiễm dao động ~10–20% ở nhiều nghiên cứu cộng đồng; một số nơi có tỷ lệ cao hơn hoặc thấp hơn tùy điều kiện địa phương và đối tượng (trẻ em, dân tộc thiểu số, khu vực nông thôn).

Theo Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương (NIMPE) (3):

 • Tỷ lệ nhiễm giun móc  tại Việt Nam trung bình 20–30% ở các vùng nông thôn, có nơi lên tới 50% ở Tây Nguyên và miền Trung.

 • Nông dân, người trồng trọt, khai thác lâm sản là nhóm có nguy cơ cao nhất.

 • Nhiễm giun móc, mỏ gây mất từ 0,03–0,20 mL máu/con/ngày → dẫn tới thiếu máu mạn tính nếu không điều trị kịp thời.

4. Tại sao cần xét nghiệm vi sinh để phát hiện giun móc/mỏ?

 Xét nghiệm vi sinh, cụ thể là soi phân , là phương pháp chủ yếu giúp:

• Phát hiện trứng giun móc, mỏ trong phân người bệnh dưới kính hiển vi.

• Phân biệt với các loại giun sán khác như giun đũa, giun tóc, sán lá…

• Xác định tình trạng nhiễm giun ngay cả khi không có triệu chứng rõ ràng.

• Đánh giá hiệu quả điều trị sau khi dùng thuốc tẩy giun.

Ngoài xét nghiệm soi phân ra còn có xét nghiệm nuôi cấy phân tìm ấu trùng nhưng phương pháp này ít được sử dụng và chỉ làm trong nghiên cứu.

Kỹ thuật viên Khoa Vi sinh – đang thực hiện xét nghiệm soi tìm trứng giun móc/mỏ

5. Các bước xét nghiệm vi sinh trong chẩn đoán:

 1. Lấy mẫu phân đúng cách

2. Soi tươi hoặc nhuộm Iodine  (Phương pháp xét nghiệm phân trực tiếp, Kato, Kato- Kats, Kỹ thuật phong phú Willis )

3. Quan sát dưới kính hiển vi (10x và 40x)

4. Ghi nhận đặc điểm trứng giun móc:

• Hình bầu dục, vỏ mỏng, trong suốt

• Bên trong chứa phôi bào từ 4–8 tế bào  

Hình ảnh soi trứng giun móc, mỏ thực tế tại Khoa Vi sinh – Bệnh viện đa khoa Hà Đông

6. Hậu quả khi không được chẩn đoán và điều trị sớm:

 • Thiếu máu mạn tính

• Suy dinh dưỡng, đặc biệt ở trẻ em và phụ nữ mang thai

 • Giảm năng suất lao động và giảm năng lực nhận thức ảnh hưởng đến học tập

• Tăng nguy cơ biến chứng thai kỳ ở phụ nữ mang thai.

7. Phòng bệnh

• Quản lý và xử lý nguồn phân : Dùng bệ xí hợp vệ sinh, ủ phân đúng thời hạn, không dùng phân tươi bón ruộng.
• Diệt ấu trùng ở ngoại cảnh: Đây là vấn đề khó thực hiện được đầy đủ và rộng khắp các nơi. Có thể dùng một số các hóa chất như vôi bột, crezyl, muối hoặc môi trường nước để diệt ấu trùng
• Phòng nhiễm ấu trùng qua da:Trang bị bảo hộ lao động khi tiếp xúc với phân, đất nhất là những người làm ruộng, chăm sóc thu hái hoa mãu vào buổi sáng.

Khoa Vi sinh – Bệnh viện Đa khoa Hà Đông hàng năm xét nghiệm hàng nghìn xét nghiệm phục vụ chẩn đoán giun móc, mỏ . Việc cung cấp các xét nghiệm tin cậy, chính xác giúp bác sỹ điều trị đúng tình trạng bệnh, theo dõi và phát hiện điều trị kịp thời

Xét nghiệm vi sinh là công cụ đơn giản, hiệu quả và tiết kiệm giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng khỏi những tác nhân ký sinh nguy hiểm. Đừng bỏ qua!

 Nguồn tham khảo:

1. Bộ môn Ký sinh trùng, Trường Đại học Y Hà Nội. Ký sinh trùng y học, Nhà xuất bản y học , 2012.
2. WHO [Soil-transmitted helminth infections - Fact sheet, 2023]

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/soil-transmitted-helminth-infections

3. NIMPE - Báo cáo nghiên cứu về tình hình nhiễm giun sán ở Việt Nam (2020–2023)